Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu (TENMAK) ile Nükleer Düzenleme Kurumu (NDK) arasında 20 Ekim 2022 tarihinde “NDK’nın RADİSA İstasyonlarının Kurulumu ile Bakım ve Onarımı Faaliyetleri Kapsamında TENMAK’tan Alacağı Mal ve Hizmetlere İlişkin Sözleşme” imzalandı.
Sözleşme ile ulusal radyasyon izleme faaliyetlerini yürüten NDK tarafından işletilen RADİSA istasyonlarının kurulum, bakım ve onarım hizmetleri TENMAK tarafından yerine getirilecektir.
İmza protokolü töreninde NDK Başkanı Dr. Zafer DEMİRCAN: “Bu protokol, Türkiye’de olası muhtemel açıkhava radyasyonu ölçümü, gümrük girişleri de dahil radyasyon açısından hassas olduğumuz bölgeler olan Iğdır ve Akkuyu gibi bölgelerde altyapı, donanım, yazılım gibi o bölgelerle ilgili ölçüm ihtiyaçlarımızın TENMAK’ın teknik ve bilimsel kabiliyetleri ile kapatılması hususunu kapsamaktadır. Mesele bir an önce bütün Türkiye’nin radyasyon altyapısını istenilen seviyeye getirme ve o teknoloji ile donatma meselesidir. Yapacağımız iş diğer ülkelere örnek teşkil edecek bir altyapı oluşturma amacındadır.” şeklinde konuştu.
Bakım sözleşmesi için yapılan törende konuşan TENMAK Başkanı Prof. Dr. Abdulkadir BALIKÇI ise;
“NDK bizim kurum olarak en büyük paydaşımız. Birbirimizi tamamlayan iki kuruluşuz. Elimizden geldiği kadar NDK’nın teknik altyapısı ile alakalı olarak desteğimizi vermeye devam etmek istiyoruz. Bu arada kendi teknik altyapımızı da geliştirerek güncel teknolojiye sahip sistemler geliştirip ülkemizin faydasına kullanmak istiyoruz. Bu alanda yapmış olduğumuz bu ilk protokol bundan sonra yapacağımız çalışmalar için de güzel bir başlangıç olur. Türkiye için nükleer enerji alanındaki çalışmalar yeni başlıyor. Yapacağımız çok iş var. Buradaki işbirliğimizi artırarak yeni bir sinerji oluşturup bundan sonraki çalışmaları hep birlikte geliştiririz. Bu protokolün hepimiz ve ülkemiz için hayırlı olmasını diliyorum.” dedi.
“RADİSA” (Radyasyon İzleme ve Uyarı Sistemi Ağı) Nedir?
Yurt içinde veya yurt dışında meydana gelebilecek bir radyasyon acil durumu için sürekli gözlem ve ölçüm yapılmaktadır. Bu ölçüm ve gözlem işlemleri kısa adı “RADİSA” olan “Radyasyon İzleme ve Uyarı Sistemi Ağı” ile yapılmaktadır.
Ülkemizin başta sınır bölgeleri olmak üzere değişik yerlerine kurulmuş olan RADİSA istasyonları, bulundukları yerde olası bir radyoaktif kirlenme nedeni ile radyasyon seviyesinin yükselmesi veya sistemdeki bir arıza durumunda alarm uyarısı ile birlikte, belleğinde biriktirdiği radyasyon ölçüm verilerini (kayıtlarını) telefon hatları üzerinden Ankara’daki Merkez İstasyona otomatik olarak aktarır. Böylece yurt içinde veya yurt dışında meydana gelebilecek bir radyasyon acil durumu için planlamalar yapılarak gerekli müdahale gerçekleştirilebilmektedir.
Ülkemizin potansiyel nükleer tehlikelere karşı önceden hazırlıklı olması yönündeki esaslar doğrultusunda, 1986 yılından itibaren radyasyon izleme sistemlerinin kurulması çalışmalarına başlanmıştır. Ülkemizi, sınırlarımızın içinden ve dışından etkileyebilecek düzeyde radyasyon sızıntısı olması durumunda uyarı verecek olan sistem; havadaki gama radyasyon düzeyindeki artışın algılanması esasına dayanmaktadır.
Bu kapsamda, yapılan tehlike değerlendirmeleri göz önüne alınarak, özellikle sınır bölgelerimizde radyasyon izleme istasyonları kurulması yaklaşımı benimsenmiştir. İstasyonlarda, gama radyasyon doz hızı ölçümleri yapılması amacıyla, Geiger-Müller dedektörü kullanan portatif cihazlar yerleştirilmiştir. Sistem dinamik bir proje olarak yürütülmüş zaman içerisinde sisteme yeni nitelikler kazandırılmıştır. Eş-zamanlı olarak çalışan sistemde 81 il merkezinde, 111 ilçe merkezinde, 12 termik santralde, 4 Nükleer/Radyasyon uygulaması içeren tesislerde ve 3 sınır karakolunda eş-zamanlı olarak çalışan toplam 211 RADİSA istasyonu mevcuttur. Son dönemde, ülkemizde kurulmakta olan Akkuyu Nükleer Santrali çevresindeki radyasyon izleme istasyonlarının sayısının artırılmasına ilişkin çalışmalar yürütülmektedir.
